Al sinds het begin van de fotografie proberen mensen de camera op grote hoogte te krijgen; we willen onszelf en de wereld vanuit een ander perspectief zien. In 1966 leidde die wens tot een breed gedragen verzoek: kunstenaar en activist Stewart Brand deelde buttons uit met daarop de vraag waarom we eigenlijk nog geen foto hebben van onze aarde zélf. Het hielp, want die foto kwam er.
De luchtballon
Maar eerst nog even terug naar 1860. Toen werd – denkt men – de allereerste luchtfoto gemaakt door James Wallace Black:
Black maakte de foto vanuit een luchtballon, zo’n 600 meter boven Boston hangend.
De cameraduif
Er zijn meer manieren om vanuit de lucht te fotograferen als er nog geen vliegtuigen zijn. Begin 1900 was apotheker Julius Neubronner nieuwsgierig naar de route die zijn duiven aflegden wanneer ze zijn medicijnen afleverden (andere tijden…). Hij bevestigde een kleine camera aan zijn duiven. Of nouja, kléin…
Het is een wonder dat dat beest daarmee kon vliegen. Maar het lukte, getuige de foto’s. Het is eigenlijk een soort dronefotografie avant la lettre:
Echt ver uitzoomen
Fast forward naar 1966. Er waren al enkele onbemande maanlandingen geweest door de Russen en de Amerikanen. Ondertussen vlogen er ook satellieten rond de aarde die waarschijnlijk ook foto’s van ons maakten. En dus vroeg activist en kunstenaar Stewart Brand zich af: waarom hebben we nog geen foto van de aarde gezien? Volgens Brand zou zo’n beeld ons doen realiseren dat we toch echt anders met de aarde om moeten gaan om haar te behouden. Hij maakte buttons met die vraag erop, en het werd een hit. Enkele maanden later gaf NASA deze foto vrij:
Volgens NASA had die foto niks met het verzoek van Brand te maken.
En de foto hielp ook niet zo. De aarde is strak ingekaderd op de foto, waardoor de kwetsbaarheid niet echt tot z’n recht komt. Dat lukte wel met het beeld dat de bemanning van de Apollo 8 maakte, getiteld Earthrise.
De aarde ziet eruit als een kwetsbaar bolletje. Door zó uit te zoomen hebben we ineens allemaal dezelfde woonplaats. De term Spaceship Earth werd gebruikt en een mondiale milieubeweging kwam op gang. Maar uiteindelijk doofde het effect van de foto. Je zag het overal; op mokken, t-shirts, boekomslagen, etc.. Kortom, het werd een icoon, en naar een icoon kijk je niet meer.
Jammer eigenlijk, want de foto heeft nog wel degelijk kracht voor wie het wil zien. Gek genoeg had ik een podcast voor nodig om het te beseffen. De podcast Stadsastronaut is gebaseerd op de theatervoorstelling van Marjolijn van Heemstra. Ik ging mee in haar daverende enthousiasme. En zelfspot. Mooi theaterstuk in een tijd waarin alles is gesloten.
Tot slot
Leuke vraag om jezelf te stellen: welke foto zou jij graag gemaakt willen zien? En waarom maak je ‘m niet zelf?
P.S. Wist je dat de maan eruit ziet als een pannenkoek?