Het motto van dit blog is ‘een foto liegt de waarheid’. Dat lijkt een onmogelijke tegenstelling, want hoe kan iets de waarheid liegen? Hieronder leg ik het uit. Met behulp van een andere fotograaf, die 8 handige stelregels bedacht (en daarover een boek schreef).
Hoe je de waarheid liegt
De fotograaf heeft het voor het kiezen: wanneer, wat en hoe hij het onderwerp fotografeert, bepaalt hoe de foto er uiteindelijk uitziet. De kijker ziet alleen dat beeld. Hij weet niet wat er zich daarvoor of daarna afspeelde. Noch wat zich bevond buiten de kaders van het beeld.
En dus weet hij ook niet hoe de foto eruit had gezien als de fotograaf niet had ingezoomd:
Of even een stapje opzij had gedaan:
Welnu, al die onbekende factoren vul je als kijker meestal klakkeloos in. De foto zelf is een flard van de waarheid, maar alles wat de kijker erom heen verzint of verwacht te zien, klopt misschien helemaal niet. De fotograaf kan hier doelbewust mee spelen, en dus de waarheid liegen. Maar de kijker speelt ook een rol: in hoeverre laat hij zich meetrekken door de fotograaf, of door eigen associaties die hij krijgt bij het zien van de foto?
De uitdaging is – vind ik – om te snappen hoe je als kijker wordt meegezogen in de wereld van de fotograaf.
En om als fotograaf de kunst te beheersen van het meenemen van je kijker.
In beide gevallen kun je je blik trainen en beter worden in het lezen en maken van beelden. Dat immense speelveld tussen realiteit en verzinsel, dat vind ik gaaf aan het medium fotografie.
Daarin ben ik trouwens niet de enige. Errol Morris schreef precies over dit thema het boek Seeing is believing.
Seeing is believing samengevat
Voor wie geen zin heeft in het boek; Morris heeft een zeer beknopte samenvatting gemaakt. In 8 punten vat hij zijn boek samen.
1. All photographs are posed.
2. The intentions of the photographer are not recorded in a photographic image. (You can imagine what they are, but it’s pure speculation)
3. Photographs are neither true nor false. (They have no truth-value)
4. False beliefs adhere to photographs like flies to flypaper.
5. There is a causal connection between a photograph and what it is a photograph of. (Even photoshopped images)
6. Uncovering the relationship between a photograph and reality is no easy matter.
7. Most people don’t care about this and prefer to speculate about what they believe about a photograph.
8. The more famous a photograph is, the more likely it is that people will claim it has been posed or faked.
Zelf mijmeren
Ieder punt is voer voor weer een apart blogartikel, maar voor nu laat ik je even zelf mijmeren over deze stellingen, eventueel met behulp van onderstaande vragen:
Welke stelling spreekt je het meeste aan en waarom?
Welke stelling ben je het niet of niet helemaal mee eens? Waarom?
Lieg jij de waarheid met jouw foto’s? Hoe dan?
Verder lezen
Voor wie meer wil lezen van Errol Morris; hij schreef een artikel over de relatie tussen realiteit en fotografie in The New York Times. Zeer lezenswaardig.