Voor iedereen die denkt dat hij onbevangen de wereld in zich opneemt: kijk eens naar deze takjes. Als je er vrolijke poppetjes in ziet, ligt dat aan je hersenen. Je kunt het niet uitzetten. Geen ramp, wel iets om je bewust van te zijn wanneer je fotografeert.
Kunstenaar Chris Kenny verzamelt takjes die eruit zien als poppetjes. En daar is bar weinig voor nodig; met gemak dicht je het takje menselijke eigenschappen en emoties toe.
Deze bijvoorbeeld:
Ik zie een angstig poppetje dat terugdeinst voor iets. Terwijl ik wéét dat het gewoon een takje is.
Pareidolie
De neiging om iets menselijks te zien in een voorwerp is iets dat je niet uit kunt zetten. Dit verschijnsel heet pareidolie. Maar wat is het nut van deze ongevraagde fantasieën?
We zijn patroonzoekers. De hele dag leggen onze hersenen verbanden tussen verschillende elementen. Dankzij die patronen kunnen we voorspellen of er gevaar dreigt en kunnen we onze omgeving interpreteren. Het herkennen van mensen en emoties is belangrijk om in onze (sociale) maatschappij te functioneren. Alle fout-positieve keren dat dit gebeurt (zoals bij takjes) gaat er niks mis. En dus zien we overal mensen die er niet zijn.
Wat je nog meer niet ziet
Pareidolie is een duidelijk voorbeeld van hoe je hersenen ongevraagd een interpretatie toevoegen op wat je ziet. Maar het gebeurt de hele dag door.
Onze ogen vangen op wat we zien, maar onze hersenen vergelijken het met wat we al kennen.
Het verklaart waarom je pas bij thuiskomst ziet dat je foto helemaal niet zo goed is. Vanwege vreemd geplaatste schaduwen of een lantaarnpaal die op locatie helemaal niet zag. Je zag de helft gewoonweg niet toen je het fotografeerde. Je hersenen categoriseerde de informatie als ‘niet relevant’.
Fotografie is voor mij een hele lange les in leren kijken. En dat betekent álles opmerken wat je ziet. Schaduwen, vreemde plekken in het asfalt, naar elkaar toelopende lijnen.
Eerder schreef ik over hoe je jezelf daarin bekwaamt. Bijvoorbeeld door eens van rechts naar links te kijken. Of door heel lang naar één ding te kijken.
Maar je kunt het natuurlijk ook gewoon in je voordeel gebruiken en een fotoserie maken over dit fenomeen. Want pareidolie is als fenomeen eigenlijk ook weer het fotograferen waar.
Dus hup, aan de slag ermee!