Stel je vindt een briefje op je deurmat. Daarop staat dat iemand jou graag ‘s avonds wil fotograferen. Je moet dan op een vast tijdstip 10 minuten lang voor je raam staan en naar buiten turen. Je hebt geen contact met de fotograaf. Doe je het? Of trek je direct je gordijnen dicht?
Mensen bespieden
Shizuka Yokomizo vindt het leuk om mensen ongezien thuis te fotograferen. Ze struinde avonden achtereen door Londen met een flinke telelens, als was ze een roddeljournalist. Maar ethisch gezien zat het haar niet helemaal lekker: haar slachtoffers waanden zich veilig en onbespied in hun eigen huiskamers terwijl alleen zij bepaalde wie er werd gefotografeerd. Bovendien: ze vond dat er iets miste in haar foto’s.
Namelijk oogcontact.
Dus bedacht Yokomizo iets: ze maakte een briefje waarop ze toestemming vroeg aan de personen in die huiskamers:
Samengevat: iedereen die zo’n briefje ontving, werd gevraagd om op het vastgestelde tijdstip 10 minuten naar buiten te kijken. Zonder te weten door wie ze werden gefotografeerd. Beste creepy. Maar ook gaaf. Want die wetenschap maakt dat deze foto’s een diepere laag hebben. Je weet namelijk wat deze mensen weten, je weet welke keuze ze hebben gemaakt en je vraagt je af waarom.
Dat waarom probeer ik te lezen in hun blik:
Soms is die blik stoer, zelfverzekerd. Bij anderen juist kwetsbaar en zelfbewust.
Een ander soort portretfotografie
Yokomizo speelt met het fenomeen portretfotografie. Ze verandert de klassieke rol van fotograaf en geportretteerde. Want haar hoofdpersonen hebben bewust ingestemd met haar verzoek. Niet alleen dat, zij bepalen ook grotendeels de compositie, hun houding, hun blik. De fotografe heeft enkel nog zeggenschap over het moment; zij klikt ergens in die 10 minuten terwijl de persoon voor het raam staat.
Zowel de fotograaf als de geportretteerde blijven vreemden voor elkaar. Terwijl ze op enkele meters van elkaar staan.
Toch blijft er een asymmetrie bestaan in deze kortstondige relatie tussen vreemden: Yokomizo zocht enkel locaties uit met weinig licht buiten. Daardoor blijft zij letterlijk onzichtbaar voor de persoon binnenshuis.
Tand des tijds
Het is een fotoserie uit 1998 die – wat mij betreft – de tand des tijds heeft doorstaan. Sterker nog, het beeld is relevanter dan ooit: mensen thuis die voor hun raam staan en naar buiten kijken. Maar dan met een volstrekt andere aanleiding.