Fotograaf William Mumler bedacht in 1860 een lucratieve toepassing voor fotografie: geesten fotograferen. Het bleek een vruchtbaar businessmodel: de markt van rouwende mensen op zoek naar een teken van leven was namelijk groot. En de wil om Mumler te geloven daarmee ook.
Mumler had zijn tijd mee: fotografie was net in opkomst en de Amerikaanse burgeroorlog had vele slachtoffers gemaakt. Hij startte een fotostudio en bekwaamde zich in diverse pre-photoshop technieken om al die geesten vast te leggen.
Per toeval een foto met een geest erop
Mumler was eigenlijk helemaal geen fotograaf, laat staan dat hij zich interesseerde voor het hiernamaals. Maar door een toevallige samenloop van omstandigheden en een goede ondernemersgeest, gooide hij het roer om.
In maart 1861 maakte hij een zelfportret in de fotostudio van een vriend. Hij gebruikte daar per ongeluk een plaat die al was belicht, resulterend in onderstaande carte de visité: 
Van grap naar geest
De foto ging aanvankelijk van hand tot hand als grap, maar werd óók opgepakt door het spirituele blad The Herald of Progress. Het verhaal kreeg daarna een bovennatuurlijke wending. Mumler ging hier gewillig in mee en vertelde dat hij tijdens dat zelfportret een gevoelloze linkerarm had gehad. Hij zag er wel brood in en startte zijn eigen fotostudio voor een ieder die op de foto wilde met een overleden bekende.
De zaak liep als een tierelier: per foto vroeg hij 5 tot 10 dollar, wat een enorme prijs was in die tijd. Zijn clientèle bestond dan ook voornamelijk uit rijke rouwenden.
Mrs. French of Boston with Spirit Son (1868)
Hoe Mumler te werk ging
Behalve het dubbel belichten van één plaat (waar het allemaal mee begon) gebruikte hij ook een andere techniek. Hij legde bij het afdrukken twee negatieven over elkaar heen. Ook dat resulteert in een foto met een ‘geestverschijning’. Voor de beeltenis van de overledene gebruikte hij foto’s waarop de betrokken geest nog gewoon in leven was. Bij bekende mensen was dat makkelijk, maar van de vele burgeroorlogslachtoffers waren helemaal geen afbeeldingen. Mumler gebruikte daarvoor dan een foto van iemand anders en zorgde ervoor dat de geestverschijning vaag genoeg was om ‘iedereen’ erin te kunnen herkennen.
De Britse priester William Stainton Moses onderzocht destijds ruim 600 geestverschijningen op foto’s. Met de typisch onderkoelde Britse humor concludeerde hij op basis van zijn onderzoek:
“There are people out there who would recognise a sheet and a broom as their dear departed”
Over de presidentsvrouw die er ook in geloofde
Mumlers grootste prestatie was dat hij de de vrouw van de vermoorde president Lincoln tot zijn klantenkring mocht beschouwen. Op de foto (hieronder te zien) zie je Lincoln achter zijn vrouw staan, met zijn handen op haar schouders. Het was een indrukwekkend beeld, zo vond men destijds.
Mary Todd Lincoln met haar overleden man Abraham Lincoln (1872)
Hoe het fout ging
Maar toen ging het mis. Twee jaar na het oprichten van zijn zaak, fotografeerde hij een dokter samen met de door hem gemiste geest. Die geest, dat was gewoon iemand die nog leefde. En die de dokter zelf bleek te kennen. Er volgde een rechtzaak waarin meer mensen zich tegen Mumler keerden. Het was het einde van zijn geloofwaardigheid en daarmee zijn foto-avontuur.
Meer foto’s van Mumler vind je op de site van het Getty Museum, zij zijn in het bezit van het spookboekje dat je hieronder kunt zien.
