Over wat je moet vragen als je een foto koopt

Begin 20e eeuw werden foto’s door kunstenaars slechts gebruikt als voorstudie voor hun schilderij. Het schilderij was de kunst, de foto enkel een middel om daartoe te komen. Maar het tij is gekeerd en fotografie hoeft zichzelf niet meer te bewijzen in de kunstwereld. De fotobeurzen tieren welig en met drie toonaangevende fotomusea doet Nederland een aardig stukje mee in de vaart der volkeren.

En dus groeit ook de kunstmarkt, de verkoop van foto’s. Voor aan de muur. De prijs van een foto ligt vaak lager dan dat van een schilderij of sculptuur en is daarom interessant voor beginnende kunstkopers. De jaarlijkse fotobeurs Unseen speelt hier handig op in door deelnemende galerieën te verplichten naast hun collectie een werk van maximaal € 1000,- aan te bieden.

Maar waar moet je op letten als je op zoek bent naar een foto die mogelijk ook als belegging dienst kan doen?

Unseen Photo Fair Amsterdam

Een bekende naam en tóch goedkoop?!

Op de fotobeurs Unseen in 2013 hing een afbeelding van de Duitse fotograaf Michael Wolf die wereldberoemd werd met zijn abstracte weergave van flats en wolkenkrabbers. De foto kostte maar 970 euro, terwijl zijn andere werken rond de € 20.000 over de toonbank gaan. Hoe kan dit?

Omdat deze foto een voorstudie betrof. Op zoek naar geschikte locaties voor zijn foto’s neemt Wolf een compacte digitale camera mee. Als hij weet welke opname hij wil maken, komt hij terug met een analoge camera met statief en grote negatieven. Net als bij bekende schilders, gaan de kleinere voorstudies van de hand voor een fractie van het ‘echte’ grotere werk. Foto’s van Wolf zijn doorgaans 120 cm bij 160 cm, Scout #33 is 22 cm bij 32 cm. Zo kun je ook als liefhebber met beperkt budget een echte Wolf te kopen. Wel een kleine, maar toch…

“Scout” door Michael Wolfs – € 970

Is de foto onderdeel van een genummerde oplage?

De foto die je koopt kan genummerd zijn. Je ziet dan twee getallen op de foto: het nummer van de foto zelf en het totaal aantal prints dat is afgedrukt van die foto. Bijvoorbeel 5/20 geeft aan dat het de vijfde foto is van in totaal 20. En ja, het doet ertoe dat het nummer vijf is, en niet nummer 19. Want hoe meer er zijn verkocht, hoe groter de schaarste en dus hoe hoger de prijs die je moet betalen.

Foto van Scarlett Hooft Graafland inclusief specificaties

Zijn er Artist Proofs van de foto?

Veel fotografen maken proefadrukken. Of houden zich het recht voor om een paar prints in eigen bezit te hebben, naast de bestaande gelimiteerde oplage. De prints kunnen dan worden gebruikt voor tentoonstellingen of goede doelen. Maar soms worden ze ook gewoon verkocht, als blijkt de de oplage is uitverkocht en de waarde is gestegen. Het betreft een normale verhouding als de AP’s 10% van de oplage zijn. Ofwel, als je een print aanschaft met daarop 1/20 + 2AP dan weet je dat je de eerste uit de oplage hebt en dat er in totaal 22 in de omloop zijn.
Galeries hebben echter nog een troef achter de hand; soms wordt dezelfde foto op een ander formaat nogmaals afgedrukt. Officieel mag dat, maar het is wel een beetje flauw én het devalueert jouw gekochte foto. Vraag daarom goed door bij de aanschaf van een foto. Al kun je hier nooit 100% zeker van zijn, helaas.

Is de foto onderdeel van een serie?

Fotografen werken vaak in series, de foto’s zijn dan onderdeel van een project en gaan over hetzelfde thema of vormen samen een verhaal. Op een beurs zie je meestal maar één of twee afbeeldingen uit een serie. Het is interessant om te zien hoe de hele reeks eruit ziet. Het wordt ook dan mogelijk om te bepalen welke plaats de door jou beoogde print in de serie inneemt. Vaak hebben series zogenaamde ijkfoto’s, de foto die bepalend is voor wat de fotograaf over wil brengen. En deze foto’s zijn natuurlijk weer duurder dan de andere afbeeldingen. Vraag dus of je de gehele serie eens (digitaal) door mag kijken.

Is het een vintage foto?

Voor de prijs van een historische foto is ook van belang of het werk ‘vintage’ is. De fotografiemarkt hanteert een heldere definitie: als een foto binnen vijf jaar na de opname is afgedrukt, dan heet zo’n afdruk ‘vintage’. Is de afdruk later gemaakt, dan mag de verkoper die kwalificatie niet gebruiken. Waarom is vintage belangrijk? Omdat dat de kans enorm vergroot dat de fotograaf de afdruk zelf heeft gemaakt. En dus komt de intentie van de kunstenaar tot uitdrukking in de afdruk. Want ná het maken van de foto volgen nog talloze keuzes in het afdrukproces, zoals formaat, papiersoort, kleurgebruik, etc. Het grootstde deel van de omvangrijke en inmiddels wereldberoemde werk van Vivian Maier is niet vintage: alles is pas afgedrukt na haar overlijden. Wellicht had Vivian zelf hele andere keuzes gemaakt bij het tonen van haar werk. Vintage fotografie is belangrijke voor echte puristen. Ikzelf vind dat zolang de foto jóuw aanspreekt, het doel is bereikt. Wie welke keuze wanneer heeft gemaakt, doet er voor mij niet zoveel toe.