Algoritmes: het einde van fotografie?

Met photoshop kun je bestaande foto’s zodanig bewerken dat niemand meer weet wat nu echt is en wat niet. Maar dat is nog maar kinderspel: er bestaan inmiddels algoritmes die foto’s kunnen generen. En wel op zo’n manier dat je niet kunt zien dat het nep is. Griezelig.

Een jaar geleden schreef ik een artikel over een algoritme dat portretfoto’s genereert die er levensecht uitzien. Geen van de mensen op die foto’s bestaat dus echt. Zoals deze drie:

Ik omschreef het destijds als een griezelig fenomeen en legde uit hoe het algoritme werkte.

Wat ik niet deed was nadenken over de implicatie hiervan. Want dit is het begin van het einde van de fotografie zoals wij die kennen.

Of, zoals R.E.M. het nog wat dramatischer zingt in hun liedje:

It’s the end of the world as we know it

Enfin, een jaar later ga ik alsnog doen wat ik destijds vergat.

Eerst even over dat algoritme

Aan de basis van deze ontwikkeling ligt een zelflerend algoritme met de stoffige naam Generative Adversarial Network (GAN). Dat algoritme is gevoed met een dataset van 70.000 portretfoto’s, allemaal afkomstig van Flickr.

Vervolgens zijn er twee netwerken die aan de slag gaan: het eerste netwerk heeft geleerd om gezichten te classificeren. Het tweede netwerk verzint gezichten. Zo’n verzonnen gezicht stuurt het tweede netwerk dan naar het eerste netwerk. Die meldt vervolgens of het een gezicht is of niet. Bij een negatief resultaat gaat netwerk nummer twee verder met het optimaliseren van het beeld – net zolang totdat het wel wordt geaccepteerd.

De ontwikkeling van het algoritme is bijzonder snel gegaan. Dat kun je zien als je de recente resultaten vergelijkt met hoe het algoritme in 2014 begon:

En een jaar geleden – dus toen ik erover schreef – had het algoritme flinke sprongen gemaakt, al zaten er nog steeds wat weeffoutjes in:

Wanneer ik vandaag www.thispersondoesnotexist.com bezoek, zie ik bijna zonder uitzondering foto’s van levensechte mensen. De belichting klopt, alsmede kleine details (zoals oorbellen) en je ziet zelfs geloofwaardige imperfecties. Die zie je – door photoshop – al lang niet meer in glossy bladen.

Maar wat een algoritme met gezichten kan, kan het ook met iets anders.

Zoals foto’s creëren van auto’s:

Of van interieurs:

Dit is niet langer griezelig, dit is het einde van de klassieke fotografie. En die ontwikkeling is al in volle gang. Kijk maar eens naar dit plaatje:

Deze afbeelding komt uit de IKEA catalogus. In 2014 bestond die catalogus al voor meer dan driekwart uit ‘verzonnen’ foto’s.

Het einde van de fotografie?

Talloze bedrijven die nu goed geld verdienen aan de verkoop van foto’s, hebben straks geen broodwinning meer. Ik stel me zo voor dat er een alternatieve Google komt, waarin je met wat keywords kunt omschrijven wat voor foto je nodig hebt. Vervolgens krijg je tientallen foto’s terug waarmee je je wensen nog verder kunt verfijnen.

Maar ook het inhuren van fotografen kan in sommige gevallen worden vervangen door ‘verzonnen foto’s’. Wie een nieuw product wil verkopen kan zijn foto’s laten maken door het algoritme. Inclusief blije klanten. Zo vul je met gemak een Instagram-account.

Photoshop heeft in zo’n wereld nauwelijks bestaansrecht meer.

Maarrr…

Zoals bij alle nieuwe en potentieel disruptieve uitvindingen blijkt het zelden te gebeuren dat iets volledig wordt vervangen. Zo leven e-book en papieren boek inmiddels ook al weer jaren samen. En de oplages zijn dan misschien iets gedaald, maar kranten en online (gratis) media bestaan beide, ondanks grimmige voorspellingen dat de kranten het niet zouden overleven.

Een nieuwe ontwikkeling vindt vanzelf zijn eigen niche. Kijk naar Photoshop: het is onmisbaar in de tijdschriftenindustrie maar de journalistiek houdt zich aan strikte richtlijnen bij het gebruik ervan. En er zijn grote groepen amateurfotografen die er bewust verre van blijven.

Enfin, de verdere ontwikkeling van dit algoritme ga ik vanaf nu wat beter volgen. Waarom? Omdat dit het meest pregnante voorbeeld is dat ik heb gevonden van de waarheid liegen. En nog belangrijker: wat betekent het voor mijn fotografische toekomst? Hoeveel zin ga ik nog hebben in het maken van een foto als die ook gewoon door een algoritme kan worden verzonnen? Of zou dat niet uit moeten maken…?

En voor wie nog meer wil weten hierover: in onderstaand filmpje vind je een goede uitleg plus talloze voorbeelden van wat dat algoritme allemaal kan: