IJsberen die ijsberen. Als van je soortnaam een werkwoord wordt gemaakt dat doelloos rondjes lopen behelst, dan ben je als beest wel erg ver verwijderd van je roots. En dat zijn ze ook, die ijsberen in onze dierentuinen. Want de gelijkenis met hun besneeuwde habitat is ver te zoeken. Fotograaf Sheng-Wen Loo trok zich de tristesse van de ijsbeer aan en fotografeerde op 26 locaties hoe die beren erbij zitten.
Saaie beren
Ik ging vroeger regelmatig met mijn vader naar Artis. Daar vond ik de ijsberen nooit erg interessant; ze verveelden zich zichtbaar. Leuker vond ik de pinguins die altijd zo lekker doelgericht door hun verblijf waggelden. Druk doende met pinguinzaken – dat zag je zo. Ze vulden de dag met gemak. Beetje zwemmen, beetje herrie maken, beetje poepen in de gezamenlijke ruimte.
Maar die ijsberen kon je zelden betrappen op ijsbeergedrag. Ze waren er gewoon, en wachtten maar zo’n beetje voor zich uit.
© Sheng-Wen Loo | White Bear
De verkeerde gevangen
De Taiwanese fotograaf Sheng-Wen Loo viel het ook op, dat lot van die ijsberen. Met zijn serie White Bears (eerder te zien op Fotofestival Naarden) wil hij vragen oproepen bij de kijker. En dat werkt. Want als je 26 verschillende ijsbeerverblijven ziet, word je vanzelf gedwongen om stil te staan bij onze relatie met die beren. Loo is van mening dat niet alle dieren zo geschikt zijn om in gevangenschap te houden. Case in point: ijsberen.
Andere dieren lijken minder last te hebben van hun gevangenschap, zo stelt Loo. En ja, terugkomend op die pinguins: die leken het dan weer wel bijzonder naar hun zin te hebben (al maak ik me hier wel schuldig aan antropomorfisme). Maar ijsberen die ijsberen… Wie wordt daar nu vrolijk van?
© Sheng-Wen Loo | White Bear
IJsberende ijsberen
Dat werkwoord ijsberen dus. Dat bestaat omdat ijsberen het sterkst van alle dieren afwijkend gedrag vertonen in gevangenschap. In Nederland hebben we er daarom maar een werkwoord van gemaakt. Hoe beklemmend dat fenomeen ijsberen eigenlijk is, wordt duidelijk in onderstaand filmpje dat Sheng-Wen Loo maakte. Ik werd er zo naar van dat ik het niet eens heb afgekeken. En dat terwijl er eigenlijk amper iets valt te zien.
Contrast in omgeving
Het is een curieus fenomeen. We importeren beren, proberen iets noordpool-achtigs na te bouwen en verdienen vervolgens geld met mensen die komen kijken naar die beren. Sheng-Wen Loo vindt vooral het contrast tussen de tegengestelde belangen van mens en dier fascinerend:
The zoo habitats are designed to satisfy both their animal occupants as well as spectators and visitors. (…) Juxtaposed with man-made backgrounds, the enclosures and their furry protagonists occupy a world filled with contrasting elements—grasslands, plateaus, swimming pools, car tires, fake seals, stone stairs, painted icebergs, yachts, airplanes and even skyscrapers.
Loo via LensCulture
© Sheng-Wen Loo | White Bear
© Sheng-Wen Loo | White Bear
© Sheng-Wen Loo | White Bear
© Sheng-Wen Loo | White Bear
Nederlandse ijsberen
En hoe zit dat met Nederlandse ijsbeerverblijven dan? Daar fotografeerde Sheng-Wen Loo ook, en wel in Blijdorp – zie de foto hieronder. Het resultaat is een mooi staaltje ‘wie kijk naar wie’. Het jongetje aanschouwt de ijsbeer, de ijsbeer loert naar de zielloze menigte en die menigte staart weer naar die beer.
© Sheng-Wen Loo | White Bear
Gary Winogrand
Dit werk deed me denken aan een andere serie, ook gemaakt in de dierentuin. Maar dan door straatfotograaf Gary Winogrand. Hij had echter een ander perspectief op de zaak: in zijn werk kijk je door de ogen van de dieren en lijken de mensen juist gevangen in de dierentuin. Zíj zijn het die vreemdsoortig gedrag vertonen, zíj zijn het waarnaar wordt gekeken, door de dieren. Zijn werk is daarmee een tikkie luchtiger dan dat van Sheng-Wen Loo.