Pichler leefde 9 maanden lang in de lucht van rottend voedsel. Zijn badkamer lag tsjokvol plastic bakjes met daarin wat een gemiddelde Europeaan zoal eet. De geur van rottende kip nam bezit van zijn appartement; een lucht waarin je slecht in slaap kunt vallen, zo ondervond hij. Gelukkig woonde hij toen alleen.
One Third
De Oostenrijkse fotograaf Klaus Pichler raakte een aantal jaar geleden gefascineerd door een VN-rapport over de omvang van voedselverspilling. In het rapport stond één frappante stelregel:
Het maakt niet uit hoe arm of hoe rijk het land, eenderde van al het geproduceerde voedsel bestemd voor menselijke consumptie, wordt weggegooid.
Door de consument, door een gebrek aan distributiekanalen, doordat het niet wordt verkocht. Tegelijkertijd lijden meer dan 900 miljoen mensen honger. Met zijn fotoserie stelt hij dat flinke contrast aan de kaak. De titel One Third refereert aan de bevinding uit het VN-rapport.
Sort: Meistertorte Obstgenuss | Place of production: Osnabrueck, Germany | Production method: Factory production | Time of production: All- season | Transporting distance: 1.003 km | Means of transportation: Refridgerated Truck Carbon footprint | (transport) per kg: 1,09 kg | Water requirement (total) per kg: unknown | Price: 10,40 € / kg
Foto’s mét verhaal
De foto’s met rottend voedsel zijn maar de helft van het verhaal. Die rotting is het eindstation van het voedsel, terwijl hij het hele parcours daarvóór ook wil vertellen. Daarvoor gebruikt hij een beknopte toelichting bij iedere foto. Daarin staat waar het voedsel vandaan komt, hoeveel kilometer het heeft afgelegd, en met wat voor type vervoer, de carbon footprint en de benodigde hoeveelheid water om dit voedsel tot wasdom te laten komen.
Het wordt ineens concreet hoeveel tijd, moeite geld en bronnen zijn aangeboord om dit voedsel bij een mens te brengen. En in 1 op de 3 gevallen komt het dus nooit zover en rot de hele boel weg. Zo versterkt de tekst het beeld enorm.
Sort: Choco Duo | Place of production: Polch, Germany | Transport distance: 868 km (539 miles) | Mode of Transport: Freight vehicle | Mode of Production: Factory production | Production time: all- season | Carbon footprint (production & transport) per kg: 1,07 kg (2.3 pounds)
Mooi en smerig tegelijk
Als kijker laveer je telkens tussen ‘wat mooi’ en ‘gatverdamme!’. Dat komt door de setting waarin Pichler het rottingsproces fotografeert: steevast een pikzwarte achtergrond, met op de voorgrond het voedsel mooi uitgelicht met grote aandacht voor kleur en compositie. Zoals de schilders van weleer ook hun stillevens vastlegden.
Kijk bijvoorbeeld naar de foto hieronder. Het lijkt een feestelijk tafereel: een mooie zilveren schaal, een soort confetti in de lucht. Maar dan. De zilveren kleur loopt naadloos over in het asgrijs van de beschimmelde aardbeien. En die confetti, dat zijn hongere fruitvliegjes, die deze schaal wél percipiëren als een feestelijk maal.
Sort: Strawberries ‘Elsanta’ | Place of production: San Giovanni Lupatoto, Verona, Italy | Transport distance: 741 km (about 460 miles) | Mode of Transport: Freight vehicle | Cultivation: Foil green house | Harvest time: June-October | Carbon footprint (production & transport) per kg: 0,35 kg (.77 pounds) | Water requirement (production & transport) per kg: 348 l, (91.9 gallons)
Alhoewel ik vooral klassieke stillevens herken in zijn werk, geeft Pichler aan dat hij juist doelmatig refereert aan de hedendaagse advertentiefotografie:
From the beginning, it was obvious for me that I wanted to quote the aesthetics of advertising photography, because I thought there is a little bit of a twist if I really style the food and make it look perfect. On first sight you react with ‘ok that looks nice,’ and then you realize what you are looking at.
~ Pichler in National Geographic
Sort: Cage free eggs, Class A | Place of production: Kolontar, Hungary | Transport distance: 196 km (about 127 miles) | Mode of Transport: Freight vehicle | Mode of Production: Factory production | Production time: all- season | Carbon footprint (production & transport) per kg: 5,82 kg (12.8 pounds) | Water requirement (production & transport) per kg: 3061 l (808 gallons)
Rottend voedsel in je huis
De fotograaf had natuurlijk gewoon ergens een studio kunnen huren en daar al dat rottende voedsel neerleggen. Maar Pichler vond dat niks en haalde het rottingsproces in huis. Of nouja, in zijn kleine studio met een badkamertje. Hij wil betrokken zijn bij wat hij doet, wat hij maakt, waar hij mee bezig is. Het was, kortom, onderdeel van zijn werk om het rottingsproces van dichtbij te zien, en – noodgedwongen – te ruiken.
It was like a chemistry set for grown-ups
Bijkomend voordeel van het feit dat hij er met zijn neus bovenop zat, was dat hij exact het juiste fotografische moment kon bepalen. Want ook schimmel kan mooi zijn, én weer uiteenvallen. Om het juiste moment vast te stellen, moest hij vaak meerdere malen hetzelfde voedsel laten rotten. Omdat hij dan de eerste keer te lang had gewacht en de boel ineenstortte.
Sort: Chicken | Place of production: Behamberg, Austria | Transport distance: 183 km (about 114 miles) |Mode of Transport: Freight vehicle | Mode of Production: Outdoor pasture | Production time: all- season | Carbon footprint (production & transport) per kg: 3,54 kg (7.8 pounds) Water requirement (production & transport) per kg: 1551 l (409 gallons)
Het beslissende moment van rotting
Pichler was dus op zoek naar het beslissende moment van rottend voedsel. Uit zijn werk kun je deduceren dat dat het punt is waarop:
- het eten nog nét herkend kan worden
- de bacteriën een indrukwekkend en fascinerend bouwwerk hebben opgezet (of bijzondere kleuren vertonen)
- de kleuren en vormen optimaal zijn voor een geslaagde compositie
Hoe hij aan alle informatie kwam
Het bleek voor Pichler nog een flinke uitdaging om aan alle benodigde info voor de toelichtende teksten te komen. De data ís er – dat moet volgens de Europese wetgeving. Maar diezelfde wetgeving verplicht niet om die data ook te delen met de consument.
Wanneer Pichler open kaart speelde over waarom hij die info wilde, stuitte hij op een muur van stilte. Niet geheel onlogisch. Daarom gooide hij het al snel over een andere boeg; die van de enthousiaste, nieuwsgierige consument die graag wilde weten wat de ‘persoonlijke historie’ was van voedselproduct X of Y. Dat bleek beter te werken.
Sort: Cheese ‘Emmentaler’ | Place of production: Signau, Switzerland | Transport distance: 871 km (541 miles) Mode of Transport: Freight vehicle | Mode of Production: Factory production | Production time: all- season | Carbon footprint (production & transport) per kg: 8,65 kg (19 pounds) | Water requirement (production & transport) per kg: 3646 l, (963 gallons)
Interesse van de VN
Zoals Klaus Pichler geïnteresseerd was in het VN-rapport, zo bleek de VN geïnteresseerd in zijn werk. Niet lang na publicatie kreeg hij een belletje van de Food and Agriculture Organization (FAO). Ze wilden graag zijn werk tentoonstellen tijdens hun jaarlijkse meetings over voedselverspilling. Dat is nog eens een mooi voorbeeld van wederzijdse kruisbevestuiving tussen een kunstenaar en een intergouvernementele organisatie.
Sort: Oranges ‘Valencia’ | Place of production: Citrusdal, Westkap, South Africa Cultivation method: Outdoor plantation | Time of harvest: All- season Transporting distance: 15.446 km | Means of transportation: Ship, truck Carbon footprint (total) per kg: 0,86 kg | Water requirement (total) per kg: 563 l Price: 1,32 € / kg
Nooit meer
Het moet een hels karwei zijn geweest, in die negen maanden: rottend voedsel eindeloos herpositioneren totdat je een verbazingwekkend mooie compositie te pakken heb. Ondertussen zoemen fruitvliegjes hinderlijk voor je ogen en zit je in een niet te harden rottingslucht. Niet voor niks meldt hij in een interview in National Geographic:
The thing I like best is that the project is finished and I don’t have to do it again