De schilderijen van Edward Hopper zijn dik aangezet met een melancholieke, mysterieuze stilte. Veel van zijn beelden zijn iconisch, waardoor je vergeet dat Hopper dit beeld nauwgezet heeft geconstrueerd met een scherp gevoel voor kleur en compositie.
Nighthawks (nachtbrakers)
Links in het café zit een man met de rug naar de kijker toe, een beetje ineengedoken achter een drankje. Een man en vrouw zitten naast elkaar, het is onduidelijk wat hun relatie tot elkaar is. Ze staren naar de vloer, beiden met een vlakke blik. Hoppers mensen zijn passief doch duidelijk aanwezig. Ze hebben elkaar niets te zeggen, lijken al meer dan genoeg te hebben aan zichzelf.
Hopper en fotografie
Hopper maakte enige tijd foto’s van architectonische details als hulpmiddel voor zijn schilderijen. Maar hier stopte hij mee omdat de foto’s naar zijn smaak teveel afweken van het gezichtspunt van het oog. Zijn subjectieve waarneming werd nimmer gevangen door de lens. Zijn schaduwen, kleuren, details en vooral het wéglaten van veel details vereisen constructie, geen registratie. Want zijn beelden bestaan niet in deze wereld.
Tekeningen als voorstudie
Hopper maakte daarom veel tekeningen alvorens te gaan schilderen. Zo begon Nighthawks ooit als een vage schets waarin enkel de overkoepelende compositie is waar te nemen. De inspiratie voor zijn beste werken haalde hij uit lange eenzame zwerftochten door New York, gewapend met een schetsboekje. Zo ontstond ook Nighthawks. Eerst schetste hij de ruwe lijnen, het (letterlijke) raamwerk van het tafereel.
De personen gaan op hun plek zitten, de barman staat al voorovergebogen. Op de tekening rechtsonder lijkt Hopper het versterkende effect van het licht bij een donkere avondsetting te ontdekken.
Dan wordt de man die we op de rug zien onder de loep genomen. Hieronder zie je slechts 4 voorbeelden, maar hij maakte er vele. De houding werkte hij tot in detail uit. Het hoofd van de man richtte hij nét iets naar rechts waardoor we een suggestie van zijn gezicht zien. Ook het kannetje en zoutvaatje keren terug in het uiteindelijke schilderij.
En het uiteindelijke resultaat van de man en zijn rug.
Zijn vrouw Jo stond model voor de vrouw in Nighthawks, waarbij hij diverse poses uittekende. Haar rechterhand houdt aanvankelijk een sigaret vast. Uiteindelijk besluit Hopper de sigaret aan de man naast haar te geven.
Hieronder zie je de uiteindelijke compositie van de handen van de man en de vrouw, die elkaar nét niet raken.
En dan de finale tekening. Waarin de man de vrouw nog aankijkt. Dit teken van verbintenis laat Hopper weg in zijn uiteindelijke werk. Ook zie je hier nog de naam van de diner op het raam staan. Het leidt teveel af, zo lijkt Hopper te denken, want ook dit laat hij weg.
Het uiteindelijke beeld zit vol met felle maar ook hele subtiele kleurovergangen. Aan de reclame boven de raam is te zien dat het geen dure gelegenheid is: Phillies was een goedkoop Amerikaans sigarettenmerk. Twee grote koffieketels lichten vreemd en bijna dreigend op als gevolg van het felle licht, dat buiten zelfs de straat in diverse tinten groen kleurt.
Een deurloze diner
Nighthawks is een metafoor voor de verpletterende eenzaamheid van de grote stad en haar egocentrische bewoners. Hopper versterkt dat idee nog door geen deur in het café in te tekenen, waardoor de kijker ook zelf het gevoel krijgt buitengesloten te worden, als ware het een aquarium. De doorzichtigheid van het glas kan niet voorkomen dat het een duidelijke afscheiding vormt. Tegelijkertijd geeft het een suggestie dat het binnen en het buiten in elkaar overloopt.
De psychologische spanning tussen de afgebeelde personen is voelbaar, hun illusieloze houding is zichtbaar, maar het blijft gissen wat hun verhaal is. Die mensen dat zijn wij, soms.
Hoppers’ werk is in zekere zin gedateerd. Mannen dragen allang geen hoeden meer, autoloze straten vind je nergens en een kassa zoals in de winkel tegenover de diner vind je enkel nog op antiekmarkten. Maar eenzaamheid en vervreemding zijn van alle tijden. En zijn gevoel voor kleur en compositie blijven relevant, ook voor fotografen.
Meer weten?
Iemand heeft een heel boek geschreven over dit schilderij, je kunt het hier kopen.
En voor wie meer van luisteren en kijken houdt: een bespreking van het werk vind je hieronder: